هدف از جراحی عروق

جراحی عروق شامل هر نوع پروسیجر جراحی مرتبط با مجاری انتقال دهنده خون  شامل شریان‌ها، وریدها یا مویرگ‌ها است. هدف از جراحی عروق می‌تواند برای درمان انواع مختلف بیماری‌های عروقی، که برخی از آنها تهدید کننده زندگی هستند، ضروری باشد.

غالباً برای احراز شرایط جراحی، فرد باید مبتلا به نوعی بیماری عروقی باشد که به درمان هایی شامل تغییرات سبک زندگی، مانند رژیم غذایی، ترک سیگار و ورزش و انواع دیگر درمان غیر تهاجمی، نظیر درمان دارویی،  واکنش مناسبی نشان ندهد.

تشخیص در جراحی عروق

در برخی موارد مانند ترمیم آنوریسم آئورت، جراحی عروق  بصورت اورژانسی، برای نجات جان فرد انجام می‌شود. در حالات دیگر، جراحی عروق برای تسکین درد و کمک به بهبود کیفیت زندگی بیمار انجام می‌شود.

در بسیاری از موارد نیز، جراحی عروق به منظور انجام اقدامات پیشگیرانه صورت می‌گیرد. در این ارتباط یک مثال خوب، نوع متداولی از پروسیجر عروقی به نام اندارترکتومی کاروتید است. این پروسیجر برای جلوگیری از سکته انجام می‌شود و شامل برداشتن پلاک هایی است که به علت آترواسکلروز ایجاد می‌شوند و مسیر شریان‌های کاروتید را مسدود می‌کنند. آترواسکلروز که در گذشته از آن به عنوان  تصلب شرایین یاد می‌شد، یک بیماری عروقی است که طی آن، پلاک‌هایی به جدار داخلی عروق می‌چسبند و در نهایت شریان را مسدود یا باریک می کند و مانع جریان طبیعی و مناسب خون می‌شوند.

سایر شرایطی که اغلب به انجام جراحی عروق نیاز دارند عبارتند از:

• ترومبوز حاد ورید عمیق (شدید / سریع): این وضعیت تحت عنوان لخته شدن خون  در ورید نیز شناخته می شود.

• آنوریسم آئورت: این وضعیت ممکن است در قفسه سینه (آنوریسم آئورت توراسیک) یا در شکم (آنوریسم آئورت شکمی) رخ دهد.

• ایسکمی اندام حیاتی: این وضعیت به معنی قطع شدن جریان خون در اندام‌ها است و معمولاً بر اثر بیماری سرخرگ محیطی (PAD) ایجاد می‌شود. PAD نوعی بیماری است که منجر به انسداد شریانی می‌شود که خون را به پاها، بازوها، سر یا شکم می‌رساند و معمولاً در اثر آترواسکلروز ایجاد می شود.

• بیماری عروقی دیابتی: در این بیماری، عروق تحت تاثیر دیابت سخت می‌شوند و می‌تواند منجر به ضرورت اجرای پروسیجر قطع عضو شود.

• گرافت دیالیز و مدیریت فیستول: پروسیجری با هدف ایجاد دسترسی وریدی به منظورانجام دیالیز.

• زخم‌هایی که درمان نمی‌شوند و ناشی از بیماری عروقی هستند: مانند بیماری وریدی محیطی (PVD) که نوعی اختلال در گردش خون است که شامل انسداد یا تنگی عروق خونی خارج از قلب و مغز است.

• بیماری شریان محیطی: وقتی عروق پاها، بازوها، سر یا شکم مسدود یا باریک شوند.

• سندرم خروجی توراسیک: وضعیتی که باعث درد و بی حسی در بازوها می شود.

• رگهای واریسی: وضعیتی که شامل ضعیف شدن دریچه‌های وریدها است و معمولاً در وریدهای پایین ساق پا ایجاد می‌شود.

• ناهنجاری های عروقی: اتصالات غیرطبیعی بین خون و عروق لنفاوی.

• بیماری سرخرگ احشایی: اختلال در عروق احشایی که خون را به روده‌ها، کبد و طحال می‌رسانند.

• آناستوموز لنفاوی: یک پروسیجر جراحی است که رگ لنفاوی را به ورید متصل می کند.

طبقه بندی جراحی عروق

علاوه بر انواع مختلف پروسیجرهای عروقی، جراحی عروق در دو طبقه‌بندی اصلی، توصیف می‌شود. این موارد عبارتند از:

• جراحی باز: همانند جراحی سنتی است و شامل یک برش طویل برای ایجاد دید وسیع و دسترسی مستقیم به ورید، شریان یا سایر نواحی عروقی است. جراحی باز، از جراحی اندوواسکولار تهاجمی‌تر است.

• جراحی اندوواسکولار: روشی با حداقل سطح تهاجم است و با استفاده از لوله‌های نازک و طویل به نام کاتتر انجام می شود. در این روش، کاتتر از طریق ایجاد برش‌های بسیار کوچک در پوست به مجاری خونی وارد می شود. به عنوان مثال، “پروسیجر گرافت استنت اندوواسکولار”، نمونه‌ای از یک جراحی اندوواسکولار محسوب می‌شود. از این عمل جراحی برای درمان آنوریسم آئورت استفاده می‌شود. در این مورد، گرافت از یک لوله با جنس خاص و با استنت‌های خود انبساطی تشکیل شده است که (از طریق کاتتر) به داخل رگ‌ها وارد می‌شود و درون آئورت قرار می‌گیرد. زمانی که گرافت در جای خود قرار گرفت و منبسط شد، ناحیه بالون (آنوریسم) آئورت آب‌بندی می‌شود. در این عمل، گرافت برای همیشه در آئورت باقی می ماند. پروسیجرهای کمتر تهاجمی، زمان بهبودی سریعتر و عوارض جراحی کم خطرتری در پی دارند.

در برخی از شرایط پیچیده عروقی، ترکیبی از پروسیجرهای باز و روش‌های کمتر تهاجمی بطور توامان در طی یک عمل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

معیارها و ضوابط

معیارها و ضوابط هر نوع جراحی شامل لیستی از استانداردهای از پیش تعیین شده‌ای است که شامل علائم، مقادیر آزمایشگاهی خاص و سایر نتایج آزمایش تشخیصی می‌شود. این معیارها باید قبل از در نظر گرفتن انجام نوع هر نوعی از عمل جراحی، بررسی شوند. البته این استانداردها با توجه به نوع جراحی مورد نظر، تغییر می کنند.

پروسیجرهای جراحی عروق انواع بسیار زیادی دارند. متداول‌ترین این پروسیجرها عبارتند از: ترمیم آنوریسم آئورت، اندارترکتومی کاروتید و جراحی بای‌پس که برای ترومبوز ورید عمقی انجام می‌شود. معیارهای انواع رایج جراحی عروق، شامل پارامترهای از پیش تعیین شده برای شرایطی مانند انسداد شریان کاروتید، آنوریسم آئورت و جراحی بای‌پس برای انسداد شریان محیطی است.

جراحی اندارترکتومی کاروتید

دلایل مختلفی برای انجام عمل آندرترکتومی کاروتید وجود دارد، از جمله:

• انسداد متوسط ​​(تقریباً 50 تا 79٪) شریان کاروتید همراه با علائم سکته.
• حمله ایسکمی گذرا (TIA) که شامل علائم سکته مغزی مانند مشکلات گفتاری یا بینایی یا بی‌حسی صورت باشد. این علائم گذرا هستند.
• انسداد شدید (80٪ یا بیشتر) شریان کاروتید، با عارضه یا بدون علامت.

معیارهای انجام آندارترکتومی کاروتید

به طور خاص، طبق ضوابط انجمن قلب آمریکا، معیارهای انجام اندارترکتومی کاروتید، برای افرادی که ریسک جراحی برای آنها مناسب در نظر گرفته می‌شود (که در آن عواملی مانند تحمل ورزش و وجود شرایطی مانند آنژین و موارد دیگر را در نظر می‌گیرد)، شامل موارد زیر هستند:

• یک یا چند TIA در 6 ماه گذشته و تنگی کاروتید (باریک شدن شریان کاروتید) بیش از 60٪.
• سکته مغزی خفیف طی 6 ماه گذشته و تنگی شریان کاروتید بیش از 60٪.

توجه به اینکه معیارهای انجام عمل اندارترکتومی کاروتید، تحت شرایط خاصی می‌توانند تغییر کنند، اهمیت دارد. مواردی از قبیل ریسک جراحی و عواملی مانند احتمال پارگی حاد پلاک آترواسکلروتیک، می‌توانند معیارهای انجام عمل اندارترکتومی کاروتید را تغییر دهند. پاره شدن پلاک‌های آترواسکلروتیک می‌توانند باعث آزاد شدن لخته‌های خونی شده و منجر به یک وضعیت مهلک به نام سندرم حاد کرونر (ACS) شود.

ترمیم آنوریسم آئورت شکمی

عواملی باعث ضرورت انجام عمل ترمیم آنوریسم آئورت شکمی می­شوند، عبارتند از:

• پارگی احتمالی آئورت شکمی
• انسداد جریان خون در آئورت شکمی
• هنگامی که خطر پارگی آنوریسم شکم بیشتر از خطرات انجام عمل جراحی باشد
• ترمیم خونریزی‌هایی که اضطراری و تهدید‌کننده زندگی تلقی می‌شوند
• برای تسکین علائمی مانند درد عمیقی که تسکین نمی‌یابد  یا ناراحتی در شکم یا کمر درد

معیارهای ترمیم آنوریسم آئورت شکمی (AAA)

در صورتی که پارگی AAA بلافاصله و بشکل اورژانسی جراحی نشود، وضعیت مهلک محسوب می‌شود. به دلیل نرخ بالای مرگ و میر همراه با پارگی آنوریسم آئورت (هم در آنوریسم شکمی و هم در آنوریسم توراسیک) هدف کلی از درمان، جلوگیری از پارگی است. معیارهای مداخله جراحی، براساس مطالعات تحقیقات بالینی، شامل موارد زیر هستند:

• هر چه AAA بزرگتر باشد، خطر پارگی بیشتر است.
• AAA با قطر بیش از 2.16 اینچ (5.5 سانتی متر)
• آنوریسم شکمی که در یک بازه زمانی 12 ماهه بیش از 0.2 اینچ (0.5 سانتی متر) رشد می‌کند

بای‌پس عروق محیطی

جراحی بای‌پس عروق محیطی به منظور ایجاد مسیر جدید برای جریان خون و به جهت دور زدن شریان آسیب دیده یا مسدود شده، انجام می‌شود. این عمل معمولاً به این دلیل انجام می‌شود که رسوبات چربی (به نام پلاک) مانع از رسیدن جریان خون به اندامهای انتهایی (معمولاً پاها) می‌شوند. در زیر می‌توانید برخی مشکلات که درمانشان نیاز به این جراحی دارد را مشاهده کنید:

• زخم‌های پوستی یا بطور کلی زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند
• داشتن علائم بیماری که با سایر روش‌های درمانی مانند تغییر شیوه زندگی، ترک سیگار یا استفاده از دارو بهبود نمی‌یابند.
• در مواردی که درمان‌های کمتر تهاجمی مانند استنت گذاری (یک روش جراحی با حداقل تهاجم به منظور قرار دادن استنت در یک رگ  و برای باز نگاه داشتن آن) یا آنژیوپلاستی  (روشی با هدف ترمیم رگ خونی بیمار) موفقیت آمیز نبوده است.
• در مواردی که عوارض بیماری با فعالیتهای روزمره مانند لباس پوشیدن یا استحمام تداخل دارد.

معیارهای جراحی بای‌پس عروق محیطی

معیارهای انجام جراحی بای‌پس عروق محیطی، با توجه به محل دقیق شریان مسدود شده تغییر می‌کنند. انجام جراحی باز یا اندواسکولار نیز خود به چندین فاکتور مختلف بستگی دارد. در این مورد، مشورت با جراح یا متخصص عروق و در نظر گرفتن نوع خاص بیماری و شناخت دقیق پارامترهای دخیل در انجام عمل جراحی، اهمیت زیادی دارد.

آزمایشات و آزمایشگاه‌ها

برای تعیین شدت نیاز به انجام عمل جراحی، انواع مختلفی از آزمایشات و تجهیزات آزمایشگاهی بکار برده می‌شوند. آزمایشگاه‌های تخصصی عروق، مجموعه‌ای از چنین ابزارهای حیاتی و تشخیصی را به این منظور فراهم می‌کنند. نوع معاینه / تست انجام شده در آزمایشگاه عروق، بستگی به نوع علائمی دارد که در فرد بروز می‌کند. برخی از افراد، علائمی دارند که نشان دهنده انواعی از بیماری عروقی است  که خیلی سریع گسترش می‌یابند و می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند. علائم سکته مغزی، TIA  یا لخته شدن خون، نمونه‌ای از این موارد هستند. در گروه دیگر، علائم نشان دهنده بیماری‌هایی مثل تنگ شدن عروق ناشی از آترواسکلروز (تصلب شرایین)  است که به مرور زمان و به آهستگی پیشرفت می‌کنند و رو به وخامت می‌روند. آزمایشگاه عروق می‌تواند در تشخیص و ارزیابی شدت بیماری‌های عروقی موثر باشد و به جراحان و سایر متخصصان در مورد تخمین میزان ضرورت و تعیین زمان جراحی کمک کند.

آزمایش‌های تهاجمی و غیر تهاجمی

در آزمایشگاه عروق، وضعیت شریان‌ها و وریدهای گردن، بازوها، شکم و پاها، ارزیابی می شوند. برخی از مطالعات نیز به تکنیک‌های تصویربرداری (مانند سونوگرافی) متکی هستند و در مقابل، برخی دیگر چنین نیستند.

انواع آزمایش غیر تهاجمی

آزمایش‌هایی که به تصویربرداری نیاز ندارند

آزمایش‌های بی نیاز به تصویربرداری که در آزمایشگاه عروقی بکار می‌روند،  ممکن است شامل پروسیجرهای زیر باشد:

• آزمایش‌هایی که در آنها، اندازه گیری‌های فشار را با هم مقایسه می‌شوند.
• آزمایشاتی که گردش خون را در انواع رگهای مختلف و من‌جمله مویرگهای انگشتان دست و پا، ارزیابی می کنند.
• شاخص بازو – پایی یا اندیکس آنکل- براشیال (ABI)، که در آن از اندازه‌گیری فشار خون در سطوح مختلف  بازوها و پاها استفاده می‌شود. در این آزمایش، برای کمک به تعیین محل انسداد رگ در بازو یا پا و تشخیص شدت بیماری شریانی، فشار خون و حجم جریان خون در بخش‌های مختلف بدن ارزیابی می‌شود. اما از این آزمایش، برای تعیین دقیق آن که کدام رگ‌های خونی مسدود شده‌‌اند، استفاده نمی‌شود.

تصویربرداری‌های پزشکی

آزمایشات تصویربرداری شامل تست‌هایی است که در آنها از سونوگرافی برای تشخیص وجود بیماری عروقی و یافتن محل دقیق  و شدت بیماری عروقی، استفاده می‌شود. علاوه بر این، انجام سونوگرافی می‌تواند برای تعیین اینکه آیا مشکلات گردش خون موارد جدید هستند یا آنکه از قبل وجود داشته‌اند نیز مورد استفاده قرار بگیرد. آزمایشات تصویربرداری که برای ارزیابی شدت نیاز فرد به انجام جراحی عروق، بکار می‌روند، شامل موارد زیر هستند:

• سونوگرافی سنتی: در این روش، از انعکاس امواج صوتی در بافت‌های مختلف بدن برای ایجاد تصویر استفاده می‌شود.
• سونوگرافی داپلر: در این روش، از بازتاب امواج صوتی از اجسام متحرک برای تولید تصویر استفاده می‌شود. در آزمایشگاه عروق، خونی که در رگ‌ها حرکت می‌کند، امواج صوتی را منعکس می‌کند. از اطلاعات بدست آمده در این آزمایش، می‌توان برای کمک به اندازه گیری جهت جریان و سرعت حرکت خون استفاده کرد. تحلیل این اطلاعات، شدت انسداد یک رگ خونی را مشخص می‌کند.
• سونوگرافی دوبلکس: این تصویر برداری، ترکیبی از سونوگرافی سنتی و سونوگرافی داپلر است. سونوگرافی دوبلکس برای اندازه گیری جریان خون در شریان‌ها و وریدها استفاده می شود. این آزمایش برای راهنمایی جراح در تهیه و تنظیم بهترین برنامه درمانی به منظور انجام عمل جراحی عروق مفید است.
• سونوگرافی درون عروقی: در تصویرداری آرتریوگرام (تصاویر گرفته شده پس از تزریق مواد رنگی در عروق)، از دوربین‌های سونوگرافی استفاده می شود. این آزمایش با هدف تهیه نقشه راه جهت استفاده جراح در حین عمل جراحی،  انجام می‌شود. سونوگرافی درون عروقی نوع دقیق، محل و میزان انسداد را نشان می‌دهد.
• آنژیوگرام تشدید مغناطیسی (MRA): نوعی MRI است که با استفاده از امواج رادیویی از رگ‌های خونی عکس می‌گیرد. این روش می‌تواند مقدار انسداد شریان را نشان دهد.

هدف از آزمایشات عروقی غیر تهاجمی

اغلب آزمایش‌های عروقی غیر تهاجمی، برای ارزیابی شرایط عروقی استفاده می‌شوند. موارد زیر مثال‌هایی از چنین شرایطی هستند:

• آرترواسکلروز یا تصلب شرایین
• بیماری شریان کاروتید
• بیماری شریانی محیطی (PAD)
• تنگی شریان کلیوی
• بیماری شریان مزانتریک (انسداد عروق روده)
• آنوریسم
• شرایطی که شامل اسپاسم رگهای خونی است (مانند پدیده رینود)
• آسیب دیدگی شریان یا ورید
• ترومبوز ورید عمقی (DVT)
• رگهای واریسی
• زخم (به دلیل وضعیتی به نام استاز وریدی)

سخن پایانی

بیماری‌های عروقی در سراسر جهان شایع هستند. طبق یک گزارش بیش از 200 میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری شریان محیطی (PAD) مبتلا هستند و این در حالی است که بسیاری از افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، هنوز تشخیص داده نشده اند. به علاوه، موارد اورژانسی ناشی از اختلالات عروقی  نیز درصد بسیار بالایی را نشان می‌دهند.

اما خبر خوب این است که به دلیل شدت اختلالات عروقی و تعداد زیاد افراد مبتلا به این بیماری‌ها، اخیراً پیشرفت‌های زیادی در درمانی آن ها حاصل شده است. شاید یکی از مهمترین پیشرفت‌ها در زمینه درمان پزشکی، پیدایش روش‌های درمانی کم تهاجمی باشد که منجر به افزایش درمان های موفق شده است.

برای جراحی عروق می توانید به بهترین فوق تخصص قلب و عروق مراجعه کنید.