بررسی اجمالی جراحی عروق
جراحی عروق برای دور زدن یک شریان مسدود یا باریک شده انجام میشود و هدف از آن، بازگرداندن جریان خون به یک عضو (به عنوان مثال، قلب یا مغز) یا یک اندام (معمولاً پا) است. در این عمل، جراح از یک رگ پیوندی (گرافت) طبیعی یا مصنوعی برای اتصال دو نقطه از شریان در اطراف محل مسدود شده، به یکدیگر استفاده می‌کند تا یک مسیر جایگزین برای جریان خون ایجاد شود.
بسته به محل انسداد رگ، انواع مختلفی از جراحی های بای‌پس عروقی انجام میشوند، اما به طور کلی همه این جراحی‌ها از نوع ماژور هستند و نیاز به طی روند بهبودی گسترده‌ای دارند.
جراحی بای پس عروقی چیست؟
جراحی بای پس عروقی، عملی است که نیاز به بستری شدن دارد و توسط جراحان قلب، مغز و اعصاب یا جراح عروق در بیمارستان و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. جراحی‌های بای‌پس معمولاً از قبل برنامه ریزی میشوند، اما ممکن است به صورت اورژانسی هم انجام شوند.
جراحی‌های متداول عروق مرتبط با آن، شامل موارد زیر هستند:
- جراحی بای‌پس عروق کرونر (قلب)
- جراحی بای‌پس عروق مغزی (مغز)
- جراحی بای‌پس اندام تحتانی (پاها)
- جراحی بای‌پس عروق کلیه (شکم)
- جراحی بای‌پس آئورتویلیاک یا آئورتوفمورال (شکم)
برای هر عمل جراحی بای‌پس، باید یک رگ پیوندی (گرافت) انتخاب شود تا بتوان به کمک آن مسیر جدیدی در اطراف قسمت مسدود شده شریان ایجاد کرد. گرافت ممکن است از ورید یا شریان گرفته شده باشد و یا مصنوعی (ساخته دست بشر) باشد.
گرافت‌های طبیعی، مانند ورید صافنوس (واقع در پا) و شریان رادیال (واقع در مچ دست)، معمولا دوام بیشتری نسبت به گرافت مصنوعی (مثلا از جنس داکرون یا پلی تترا فلورواتیلن) دارند.
تکنیک های مختلف جراحی
جراحی عروق به طور سنتی به صورت باز انجام میشود. به این معنی که برای دسترسی به شریان تنگ یا مسدود شده و اندام مربوط به آن، یک برش بزرگ ایجاد میشود. اما در طول سال‌ها، تکنیک‌های کم تهاجمی نیز برای انجام برخی از انواع جراحی بای‌پس ابداع شده اند.
به عنوان مثال، برخی از جراحان، عمل “بای‌پس مستقیم” شریان کرونر را با حداقل تهاجم انجام می‌دهند. در این روش، جراح برای دسترسی به عروق کرونر، چندین برش کوچک در قفسه سینه ایجاد می‌کند. این برش‌های کوچکتر، قسمتهایی از شریان بیمار را که نیاز به رگ پیوندی دارند را در معرض دید قرار می‌دهند.
این روش خطر عفونت را به حداقل می‌رساند و از ایجاد جای زخم بزرگ جلوگیری می‌کند. اما نمی‌توان از این روش برای پیوند بیش از دو شریان کرونر در طی یک عمل استفاده کرد.
در بین انواع جراحی عروق کرونر، یک روش جراحی رباتیک نیز وجود دارد که در آن فقط برش‌های بسیار کوچک (به اندازه سوراخ کلید) در قفسه سینه ایجاد میشود. در این روش، یک دوربین فیلمبرداری کوچک از طریق یکی از برش‌ها وارد بدن میشود تا تصاویر قلب را بر روی مانیتور نمایش دهد. سپس جراح از ابزارهای ویژه جراحی کنترل از راه دور، برای انجام عمل بای‌پس استفاده می کند.
موارد منع جراحی (کنترا اندیکاسیون)
موارد منع جراحی بای‌پس بر اساس نوع جراحی تعیین میشود. نظر و صلاحدید جراح در تشخیص مناسب بودن یک نوع خاص از جراحی برای شما هم در این موضوع تاثیر گذار است.
به عنوان مثال، در مورد بای‌پس عروق کرونر، موارد نسبی منع جراحی عبارتند از:
- خطر سکته قلبی (حمله قلبی) یا مرگ بدون علائم.
- سن بالا (به ویژه بالای 85 سال)
- عدم سازگاری عروق کرونر با رگ پیوندی
- موارد منع نسبی منع جراحی برای انجام عمل بای‌پس عروق محیطی (دور زدن شریان داخل پا یا شکم) شامل موارد زیر است:
- مداخله قلبی پیشین (استنت گذاری، آنژیوپلاستی یا بای‌پس عروق کرونر)
- عدد کسر جهشی پایین، کسر جهشی یا اجکشن فراکشن، معیاری برای اندازه گیری قدرت قلب است
- بیماریهای تنفسی، مانند COPD
توجه کنید که حتماً سوابق سلامتی خود، از جمله هر پروسیجری را که قبلاً انجام داده‌اید را با تیم جراحی خود در میان بگذارید.
خطرات احتمالی
جراحی عروق خطرات بالقوه متعددی دارد، از جمله:
- عفونت زخم یا پیوند عروقی
- خونریزی حین یا بعد از جراحی
- لخته شدن خون
- ذات الریه
- نارسایی کلیه
- حمله قلبی یا آریتمی
- سکته
- خرابی گرافت یا رگ پیوندی
- تشنج (در جراحی بای‌پس مغزی)
- آسیب عصبی (در بای‌پس عروق محیطی)
- مرگ
هدف از عمل جراحی بای پس عروق
هدف از عمل جراحی عروق، دور زدن شریان مسدود و باریک شده و بازیابی جریان خون است. عروق ممکن است در اثر آترواسکلروز (بر اثر تجمع چربی یا پلاک)، باریک یا مسدود شوند.
شریان‌هایی که ممکن است بای‌پس شوند عبارتند از:
• عروق کرونر: مسدود شدن شریان‌های تغذیه کننده قلب بر اثر تجمع پلاک (بیماری عروق کرونر) که ممکن است منجر به آنژین و در نهایت حمله قلبی شود.
• عروق مغزی: وقتی عروق تغزیه کننده مغز توسط پلاک مسدود شوند (بیماری عروق مغزی)، ممکن است سکته مغزی رخ دهد.
• شریان‌های پا: هنگامی که تجمع پلاک عروق پاها را مسدود کند (بیماری شریان محیطی)، در قسمت پشت ساق پا درد احساس میشود. این درد با ورزش شدیدتر میشود و با استراحت بهبود می‌یابد. این وضعیت با نام کلادیکاسیون شناخته میشود.
• عروق كليه: بيماري كليوي و فشار خون مقاوم به درمان، ممكن است در اثر تنگي شريان كليوی بوجود آيند (بیماری تنگي شريان كليوی).
• تصلب شرایین آئورت: آترواسکلروز ممکن است منجر به انسداد آئورت شود.
در همه این موارد، معمولاً قبل از در نظر گرفتن جراحی بای‌پس، ابتدا درمان با دارو یا درمان از طریق روش‌های کمتر تهاجمی امتحان میشود.
به عنوان مثال، در مورد بیماری عروق محیطی و بیماری عروق کرونر، ابتدا درمان از تغییر سبک زندگی (مثلا، ترک سیگار) و تجویز دارو (مثلا، استاتین) شروع میشود. اگر این روش‌های درمانی پاسخ مناسب ندهند، گزینه‌های بعدی معمولاً آنژیوپلاستی و استنت گذاری هستند و به دنبال آن جراحی بای‌پس انجام میشود.
بخاطر داشته باشید: وقتی ضرورت انجام جراحی عروق تعیین میشود، بسته به محل بای‌پس، انجام چندین آزمایش قبل از عمل ضروری خواهد بود (در صورت امکان هفته‌ها قبل از جراحی).
نمونه هایی از این تست‌ها عبارتند از:
- آزمایش خون مانند شمارش کامل سلول‌های خون (CBC)، هموگلوبین A1C و انعقاد خون
- اشعه ایکس قفسه سینه
- الکتروکاردیوگرام (نوار قلب)
- اکوکاردیوگرام
- شاخص مچ پا-بازو
- آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری (CT)
- آنژیوگرافی تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (MRI)
- کاتتریزاسیون قلب
- نقشه وریدی اندام تحتانی
- سونوگرافی کاروتید
- آزمایشات عملکرد ریوی
چگونه آماده عمل جراحی شویم؟
وقتی جراحی عروق برنامه ریزی شد، جراح دستورالعمل‌های خاصی را برای پیروی در اختیار شما قرار میدهد.
این دستورالعمل‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- در اسرع وقت سیگار کشیدن را متوقف کنید.
- مصرف برخی از داروها را قبل از جراحی متوقف کنید یا ادامه دهید.
- از خوردن و نوشیدن هر چیزی بعد از نیمه شب و در آستانه جراحی خودداری کنید.
- عصر روز قبل و صبح روز جراحی با استفاده از صابون ضد باکتری مخصوص دوش بگیرید.
- در صورت لزوم به محل کار خود اطلاع دهید که برای چندین هفته از محیط کار دور خواهید بود.
- برای طی دوران بهبودی آماده شوید (به عنوان مثال، قبض‌های خود را زودتر پرداخت کنید، وعده‌های غذایی منجمد شده تهیه کنید، و ترتیبی دهید که در صورت نیاز، شخصی بتواند شما را به وقت ملاقات‌های دکتر برساند).
در روز جراحی، برای چه چیزهایی آماده باشیم؟
زمان عمل جراحی بای‌پس بستگی به محل بای‌پس و وضعیت محل تحت درمان دارد. جراحی‌ها معمولاً بین یک تا شش ساعت طول می کشند و بیمار پس از آن ها باید دو تا هفت شب را در بیمارستان سپری کند.
هنگام ورود به بیمارستان، پیش از عمل، ابتدا به یک اتاق منتقل می‌شوید که در آنجا لباس بیمارستان را بر تن می‌کنید. سپس یک پرستار اطلاعات حیاتی شما را ثبت کرده و IV (اتصالات تزریق داخل وریدی) را در بازو یا دست شما قرار می دهد. از این IV برای انتقال مایعات و داروها چه در حین عمل و چه بعد از آن استفاده خواهد شد. یک آرترلاین (یک کاتتر نازک که در شریان مچ دست شما قرار می گیرد) نیز ممکن است برای کنترل فشار خون شما قرار داده شود.
سپس منتظر می‌مانید تا تیم جراحی برای پروسیجر شما آماده شود. در مرحله بعد، با تخت چرخدار به اتاق عمل خواهید رفت.
حال، یک متخصص بیهوشی داروهایی به شما میدهد. سپس یک لوله تنفسی (تراشه) وارد میشود و یک کاتتر برای تخلیه ادرار همراه با دستگاه های فشرده کننده بادی در اطراف پاهای شما قرار می گیرد (برای جلوگیری از لخته شدن خون).
روند انجام عمل شما به نوع جراحی عروق بستگی خواهد داشت. موارد زیر نمایی از آنچه رخ میدهد را به تفکیک ارائه می‌کند:
• برش: بعد از تمیز شدن پوست، جراح یک برش بزرگ بر روی پوست در ناحیه انسداد شریانی ایجاد می‌کند (به عنوان مثال، وسط قفسه سینه برای دسترسی به عروق کرونر، شکم برای دسترسی به آئورت یا کشاله ران برای دسترسی به شریان پا).
• دسترسی: برای آنکه شریان مسدود شده در معرض دید قرار گیرد، ممکن است عضلات، بافتها و حتی استخوان زیر پوست نیاز به جابجایی یا برش داشته باشند. به عنوان مثال، در جراحی بای‌پس عروق کرونر و به منظور دسترسی به عروق کرونر، استخوان جناغ (استخوان سینه) از وسط بریده و جدا میشود. در جراحی بای‌پس مغزی، بخشی از جمجمه برداشته میشود تا مغز در معرض دید قرار بگیرد (این کار در اصطلاح کرانیوتومی نامیده می شود).
• برداشت: از آنجا که جراح به سایت بای‌پس دسترسی دارد، ممکن است او یا دستیار جراحی بخشی از یک رگ خونی سالم را بردارد تا از آن به عنوان رگ پیوندی یا گرافت استفاده شود. به عنوان مثال، در جراحی بای‌پس عروق کرونر، ممکن است یک رگ پیوندی از ورید صافن یا شریان رادیال برداشت شود.
• پیوند: هنگامی که محل بای‌پس مشخص و رگ پیوندی برداشت شد، جراح گرافت را به یک سوراخ کوچک در زیر شریان بیمار می دوزد و انتهای دیگر گرافت به قسمت دیگری از شریان سالم دوخته میشود. جراح برای اطمینان از جریان خون کافی از سونوگرافی داپلر یا رنگ مخصوص فلورسنت استفاده خواهد کرد.
• بستن: در این مرحله جراح همه چیز (استخوان / عضله / پوست) را مجددا می‌بندد. در محل برش نیز ،یک باند استریل قرار داده میشود.
• آمادگی برای بهبودی: ممکن است در این زمان لوله تنفس برداشته شود و یا برداشتن آن تا زمان دستیابی به ثبات بیشتر، طی زمانی که در اتاق ریکاوری / بیمارستان هستید، به تعویق انداخته شود. در این مرحله شما به بخش مراقبت‌های بعد از عمل (PACU) یعنی جایی که در آن از حالت بیهوشی خارج می‌شوید، منتقل خواهید شد.
البته توجه داشته باشید که بسته به نوع پروسیجر، ممکن است اقدامات جراحی دیگری نیز انجام شود. به عنوان مثال، در جراحی بای‌پس عروق کرونر، ممکن است شما را روی دستگاه بای‌پس قلب و ریه قرار دهند. این دستگاه این امکان را فراهم می‌کند که در حین انجام پیوند رگ، ضربان قلب متوقف شود.
بهبود
پس از بهوش آمدن در PACU، به یک اتاق مراقبت ویژه منتقل خواهید شد (به عنوان مثال، ICU قلب یا ICU عصبی) . در اینجا، یک پرستار با دقت علائم حیاتی شما، از جمله فشار خون، ضربان قلب و سطح اکسیژن را کنترل می کند.
پس از خارج شدن لوله تنفس، پرستار به شما کمک می‌کند تا با دستگاهی به نام اسپیرومتر، تمرینات تنفس عمیق انجام بدهید. این مرحله برای جلوگیری از بروز ذات‌الریه انجام میشود.
در این مرحله، به شما داروی مسکن و بسته به نوع جراحی داروهای دیگری نیز برای شما تجویز میشوند. به عنوان مثال، کپرا (لوتیراساتام) – که داروی ضد تشنج است.
سپس هنگامی که جراح تشخیص دهد، به یک اتاق عادی بیمارستان منتقل می‌شوید. در اینجا، کاتتر از مجرای ادرار خارج میشود و شما می‌توانید برای راه رفتن از تخت بلند شوید. رژیم غذایی شما نیز به آرامی از مایع به جامد تبدیل میشود.
سپس تیم جراحی به شما کمک می‌کند تا برای رفتن به خانه یا یک مرکز توانبخشی (برای بازیابی قدرت بدنی بعد از جراحی) آماده شوید.
دستورالعمل های دقیق بهبودی در خانه به شرایط شما و نوع جراحی بای‌پس بستگی دارد.
بهبودی کامل پس از عمل جراحی بای‌پس عروق، ممکن است تا سه ماه طول بکشد.
برخی از دستورالعمل های دوران بهبودی کلی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- به مدت سه تا هشت هفته از رانندگی خودداری کنید.
- به مدت چهار هفته از انجام فعالیت های جنسی خودداری کنید.
- اگر رگ پیوندی از پای شما گرفته شده است، هنگام نشستن پاها را بالاتر از قلب قرار دهید و از چهار زانو نشستن یا انداختن پاها بر روی هم خودداری کنید (برای به حداقل رساندن تورم).
- به مدت شش هفته از انجام کار خودداری کنید (اگر نوع کار شما از نظر جسمی سخت است، این زمان بیشتر خواهد بود).
- به توصیه های جراح خود، عمل کنید.
در چه مواردی باید به پزشک مراجعه کنیم
فوق تخصص قلب و عروق شما رهنمودهای خاصی را برای زمان تماس یا مراجعه به مراقبت‌های اورژانسی به شما ارائه میدهد. علائم عمومی که توجه فوری را ضروری می کنند عبارتند از:
- تب یا لرز
- قرمزی، تورم، خونریزی، افزایش درد یا تخلیه غیرطبیعی از محل (های) برش
- مشکلات تنفسی
- تورم در ساق‌ها یا پاها
- بی حسی، گزگز یا ضعف در هر قسمت از بدن
- حالت تهوع یا استفراغ مداوم
مراقبت بلند مدت
اگرچه عمل عروق، یک جراحی پیچیده و غالباً موفق است، اما این عمل جراحی، یک درمان قطعی برای آترواسکلروز یا تصلب شرایین نیست. بنابراین، شما باید کاملاً به عادات سبک زندگی سالم پایبند باشید و برای جلوگیری از پیشرفت بیماری، داروهای مختلفی مصرف کنید.
برخی از این عادات اصلی سبک زندگی عبارتند از:
- ترک سیگار
- مصرف یک رژیم غذایی سالم مانند رژیم DASH
- مشارکت در یک برنامه ورزشی منظم با راهنمایی پزشک
- کنترل فشار خون و کلسترول بالا و دیابت با دارو
به همین ترتیب برای بهبودی در طولانی مدت باید با پزشک خود به طور مرتب در ارتباط باشید. این ویزیت‌ها به جراح امکان میدهد که پیوند بای‌پس را کنترل کرده و از درست پیش رفتن بهبودی شما اطمینان حاصل کند.
سخن پایانی
جراحی عروق، جریان خون را به اندام‌ها و بافت‌های حیاتی مانند مغز، قلب و سایر اندام‌ها باز می‌گرداند. اما این جراحی با خطراتی همراه است و موفقیت این عمل به عواملی مانند نوع رگ پیوندی استفاده شده، تجربه جراح، وضعیت کلی سلامتی شما و شدت بیماری بستگی دارد.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان در آستانه انجام عمل جراحی بای‌پس هستید، حتماً تمام خطرات / مزایای احتمالی را به کمک جراح، به دقت بررسی کنید. در این شرایط احتمالاً دشوار، از پرسیدن سوال دریغ نکنید و به دنبال حمایت عاطفی باشید.
دیدگاهتان را بنویسید