انواع بیماری قلبی مادرزادی

قلب عضو حیاتی و پیچیده بدن آدم است که به همراه اغلب دستگاه های بدن بین هفته دوم تا دهم بارداری تشکیل می شود. بیشتر بیماری های  قلبی از بدو تولد وجود دارند. اعم از اینکه در زمان تولد یا سالهای بعد علائم آنها بروز کند. انواع بیماری قلبی مادرزادی، ناشی از نقص تکاملی در ساختمان قلب هستند. بیماری های قلبی علت عمده مرگ و میر در کشورهای توسعه یافته بوده و از جمله شایع ترین و مهمترین بیماریها در کشور ما نیز به شمار می روند که پیشگیری از آنها سالانه جان هزاران نفر را از مرگ حتمی نجات می دهد.

بیماری قلبی مادرزادی، ناهنجاریها و نقص های ساختمانی یا عملکردی هستند که در ساختار قلب هنگام تکامل جنین (بیشتر در ۳ ماهه اول حاملگی) ایجاد می شوند.

برای آشنایی با انواع بیماری های قلبی مادر زادی می توانید این مقاله از سری مقالات بهترین فوق تخصص قلب و عروق را مطالعه کنید.

علائم بیماری قلبی مادرزادی چیست؟

بیماری قلبی مادرزادی اغلب در حین یک آزمایش سونوگرافی در دوران بارداری تشخیص داده می شود. برای مثال در صورتی که پزشک یک ضربان قلبی غیر عادی را بشنود، امکان دارد با انجام برخی آزمایش ها این موضوع را بیشتر پیگیری کند.

در برخی موارد، علائم یک بیماری قلبی مادرزادی تا زمان کوتاهی پس از تولد پدیدار نمی شوند. امکان دارد، نوزادانی که به تازگی با ابتلا به یک بیماری قلبی مادرزادی به دنیا آمده اند موارد زیر را تجربه کنند:

• آبی رنگ شدن لب، پوست و انگشتان دست و پا
• سختی در تنفس یا زجر تنفسی
• مشکل در تغذیه
• وزن کم در هنگام تولد
• درد قفسه سینه
• تاخیر در رشد

در موارد دیگر، امکان دارد، علائم یک بیماری قلبی مادرزادی تا سال ها پس از تولد پدیدار نشود. هنگامی که علائم پدید می آیند، می توانند موارد زیر را شامل شوند:

• ریتم های غیر عادی قلب
• گیجی
• سختی در تنفس
• غش کردن
• تورم
• خستگی

علل بیماری قلبی مادرزادی

بیماری قلبی مادرزادی علت های متفاوتی دارند اما دلیل قطعی برای به وجود آمدن مشکلات قلبی در دوران جنینی وجود ندارد. از جمله عواملی که ریسک بیماری قلبی مادرزادی را بالا می برد، می توان به این موارد اشاره کرد :

• کوچک بودن جنین به نسبت سن حاملگی
• ناهنجاری های کروموزومی
• دیابت مادری
• عفونت های حاملگی
• فشارخون بالا
• اختلالات تیروئید مادر
• صرع و مصرف داروهای ضد تشنج
• تابش اشعه x به مادر در 10 هفته اول بارداری
• سیگار و مصرف الکل
• سابقه ی سقط های مکرر
• نازایی مادر بیش از بارداری
• وجود بیماری قلبی مادرزادی در خانواده

چه عوامل خطری شانس بروز بیماری قلبی مادرزادی را افزایش می دهند؟

عوامل خطرساز که موجب افزایش بروز بیماری قلبی مادرزادی میشوند، در سه گروه کلی قرار میگیرند:

1) عوامل فامیلی (خانوادگی) در بروز بیماری قلبی مادرزادی

• سابقه بیماری قلبی مادرزادی در خانواده (پدر و مادر و یا فرزند / فرزندان دیگر)
• سندروم ها و سایر بیماری های ارثی مانند: سندروم داون، مارفان، …

2) عوامل تاثیرگذار از سمت مادر در بروز بیماری قلبی مادرزادی

• روش های بارداری مصنوعی
• استفاده بعضی داروها توسط مادر، مانند: داروهای ضد تشنج(فنی توئین، فنوباربیتال…)، لیتیوم، وارفارین، آسپرین، بروفن و…
• ابتلا مادر به بیماریهای متابولیک: دیابت قندی ، فنیل کتونوری و …
• ابتلا مادر به بیماریهای ایمنی: لوپوس ، اریتماتوز ، شوگرن و …
• عفونتهای داخل رحمی: روبلا ، سایتومگالو ویروس ، کوکساکی ، پاروویروس و …
• قرار گرفتن مادر در معرض اشعه یونیزه
• سن بالای مادر
• وجود پارامترهای آزمایشگاهی غیر طبیعی در مادر: hCG ، AFP و …

3) عوامل جنینی در بروز بیماری قلبی مادرزادی

• نتیجه سونوگرافی غیرطبیعی در دوران بارداری
• حاملگی دوقلویی / چند قلویی
• هرگونه سونوگرافی مشکوک نیاز به بررسی توسط پزشک دارد.

انواع بیماری قلبی مادرزادی

انواع مختلفی از بیماری قلبی مادرزادی وجود دارند که میتوان آنها را به سه دسته‌ اصلی تقسیم کرد:

1) بیماری قلبی مادرزادی دریچه ای قلب

در بیماری قلبی مادرزادی دریچه‌ای قلب، دریچه‌های درون قلب که خون را از خود عبور می دهند، تشکیل نشده و یا دچار تنگی یا نارسایی می‌باشند. این پدیده سبب مختل شدن توانایی قلب در پمپاژ مناسب خون می شود.

2) بیماری قلبی مادرزادی دیواره ای قلب

دیواره‌های بین دهلیز‌ها و یا بطن‌ها ممکن است به صورت ناقص تشکیل شوند که این پدیده سبب مخلوط شدن خون حفرات سمت راست و چپ قلب شده و منجر به اختلال در اکسیژن‌رسانی و عملکرد قلب خواهد شد.

3) بیماری قلبی مادرزادی عروق خونی

در این موارد عروق ورودی به قلب و یا عروقی که از قلب خارج می‌شوند به صورت غیر طبیعی تشکیل شده و یا در محل غیر معمول قرار می‌گیرند که این پدیده سبب اختلال خونرسانی و عملکرد سیستم گردش خون خواهد شد.

لیست انواع بیماری قلبی مادرزادی

بیماری قلبی مادرزادی اندوکاردیت IE

اندوکاردیت عفونی، عفونت پوشش داخلی حفرات قلب (اندوکارد) و یا دریچه‌های قلب است. این بیماری قلبی مادرزادی توسط موجودات میکروسکوپی (بطور معمول باکتری‌ها و گاهی قارچ‌ها و سایر انواع موجودات میکروسکوپی) ایجاد می‌شوند.

پریکاردیت PERICARDITIS

پریکاردیت حاد ناشی از التهاب پرده پیراشامه که پیرامون قلب را فراگرفته است، می‌باشد. پیراشامه یا پریکارد بافت همبند کیسه مانند است که قلب و آغاز رگ‌های بزرگ را می‌پوشاند و ۵۰ میلی‌لیتر مایع سروزی در آن قرار دارد.

نقص دیواره دهلیزی (ASD)

یک حفره یا دهانه کوچک در غشا وجود دارد که آتریا را جدا می‌کند و در قسمت‌های فوقانی قلب قرار دارند. این منجر به اختلاط خون اکسیژن‌دار می‌شود.

نقص دیواره بطنی (VSD)

در این نوع بیماری قلبی مادرزادی، حفره‌ای بافت بطن راست و چپ را جدا می‌کند و منجر به اختلاط خون و اکسیژن می‌شود.

روماتیسم قلبی RHD

روماتیسم قلبی، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن بر اثر ابتلا به تب روماتیسمی، آسیبی دائمی ‌به دریچه‌های قلب وارد می‌شود.

افتادگی دریچه میترال MVP

افتادگی دریچه میترال یک نوع اختلال در کار دریچه میترال قلب است. این لت‌ها بزرگ می‌شود و به سمت داخل دهلیز چپ کشیده می‌شوند که گاهی اوقات طی انقباض ناگهان با صدا بسته می‌شوند و ممکن است منجر به برگشت خون به دهلیز چپ (پس‌زنی) شود.

بیماری قلبی مادرزادی کاوازاکی KD

بیماری قلبی مادرزادی کاوازاکی یک واسکولیت سیستمیک حاد است ، به این معنی که التهاب در دیواره رگهای خونی میتواند منجر به گشاد شدن (انوریسم) هریک از شریان با اندازه متوسط در بدن، به ویژه شریان های کرونر گردد.

نقص کانال دهلیزی – بطنی (AV-canal defect)

در این بیماری قلبی مادرزادی دیواره قسمت فوقانی بین دو بطن و قسمت تحتانی بین دو دهلیز به طور نسبی یا کامل تشکیل نمی‌شود و درمان آن فقط با جراحی باز است.

باز بودن مجرای شریانی (PDA)

در این بیماری قلبی مادرزادی، مجرای شریانی که بایستی بلافاصله بعد از تولد بسته شود، باز می‌ماند و درمان آن در اغلب موارد با استفاده از کاتتر قابل انجام است ولی در موارد محدود نیاز به عمل جراحی دارد.

کوارکتاسیون آئورت (CoA)

در این بیماری قلبی مادرزادی شریان آئورت بعد از جدا شدن شاخه‌های اندام فوقانی و مغز، دچار تنگی شدید است که درمان آن از طریق کاتتر یا اصلاح با عمل جراحی می‌باشد.

تنگی دریچه ریوی (PS)

در این بیماری قلبی مادرزادی دریچه ریوی دچار تنگی است که در اغلب موارد با بالون از طریق کاتتر قابل اصلاح است ولی در موارد محدود نیاز به عمل جراحی دارد.

بیماری قلبی مادرزادی آترزی ریه

این یک وضعیت بحرانی است که در آن دریچه ریوی، شکل ضعیفی دارد و یا اصلاً شکل نگرفته است در نتیجه منجر به مشکلات فراوانی می‌شود. دریچه ریوی یک رگ خونی است که خون بدون اکسیژن را از قلب به ریه‌ها حمل می‌کند.

تنگی دریچه آئورت (AS)

در این بیماری قلبی مادرزادی دریچه آئورت دچار تنگی است که در اغلب موارد نیاز به اصلاح جراحی دارد ولی در موارد خاص می‌توان موقتا با بالون از طریق کاتتر بیماری را درمان نمود.

اختلال غیر کامل درناژ ورید‌های ریوی (PAPVC)

در این بیماری قلبی مادرزادی بخشی از وریدهای ریوی (معمولا سمت راست) به جای وارد شدن به درون دهلیز چپ وارد دهلیز راست یا وریدهای اجوف فوقانی یا تحتانی می‌شود که درمان آن فقط با جراحی باز است.

تترالوژی فالوت (TOF)

در این بیماری قلبی مادرزادی قلب دچار تنگی دریچه ریوی، نقص دیواره‌ بین بطنی، افزایش ضخامت عضله بطن راست و قرار گرفتن غیرطبیعی محل دریچه آئورت می‌باشد و درمان آن با عمل جراحی شامل اعمال شانت گذاری یا اصلاح کامل جراحی می باشد.

بیماری قلبی مادرزادی ابشتین (EA)

در این اختلال دریچه سه‌لختی بین دهلیز و بطن راست در محل غیر طبیعی درون بطن راست پائین تر از معمول قرار می‌گیرد و درمان آن اصلاح جراحی با انجام ترمیم یا تعویض دریچه می‌باشد.

قلب تک بطنی (single ventricle)

در این بیماری قلبی مادرزادی که به صورت یک طیف بیماری می‌باشد، ‌از نظر عملکرد، قلب به جای دو بطن جداگانه یک بطن غالب و یک بطن تکامل نیافته دارد.

 در این مورد با انجام عمل جراحی بطن غالب به عنوان بطن چپ در نظر گرفته شده و برای رساندن خون به شریان‌های ریوی مستقیما و بدون دخالت بطن با تکنیک‌های جراحی اقدام می‌نماییم.

سندرم قلب چپ هیپوپلاستیک (HLHS):

در شرایط بحرانی، سمت چپ قلب به درستی بزگ نمی‌شود، به این معنی است که دهلیز چپ و بطن ممکن است قادر نباشند به اندازه کافی خون را پمپ کنند.

تشخیص بیماری قلبی مادرزادی

پزشکان ممکن است قبل از اینکه نوزاد متولد شوند، مشکل را تشخیص دهند. دکتر به ضربان قلب شما گوش می دهد تا سلامت قلب را بررسی کند. اگر او یک صدای غیر معمول شنید، ممکن است آزمایش های بیشتری را انجام دهد، مانند:

اکوکاردیوگرام:

نوعی از اولتراسوند که تصویر قلب شما را می گیرد.

کاتتریزاسیون قلب:

 پزشک یک لوله بسیار نازک و انعطاف پذیر (به نام کاتتر) را از طریق یک رگ خون در بازو یا پا هدایت می کند تا به قلب شما برسد.

اشعه ایکس قفسه سینه:

 این می تواند علائم نارسایی قلبی را نشان دهد.

الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG):

این فعالیت الکتریکی قلب را اندازه گیری می کند.

MRI:

پزشکان می توانند ساختار قلب را ببینند.

درمان بیماری قلبی مادرزادی

درمان بیماری قلبی مادرزادی بستگی به نوع و شدت نقص دارد. بعضی از نوزادان نقایص قلبی خفیف دارند که با زمان خود درمان می شوند. برخی  از افراد ممکن است نقایص شدید داشته باشند که نیاز به درمان گسترده ای دارند. در این موارد، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

داروهای درمان بیماری قلبی مادرزادی:

داروهای مختلفی وجود دارد که می تواند به کارکرد قلب کمک کند. برخی از آنها همچنین می توانند برای جلوگیری از لخته شدن خون از شکل گیری یا کنترل ضربان قلب نامنظم مورد استفاده قرار گیرند.

دستگاه های قلب ایمپلنت:

 برخی از عوارض ناشی از بیماری قلبی مادرزادی با استفاده از دستگاه های خاصی از جمله دستگاه های ضربان ساز و نقص ایمنی قلبی عروق (ICD) قابل پیشگیری هستند. یک ضربان ساز ممکن است به تنظیم ضربان قلب غیر طبیعی کمک کند.

روش کاتتر:

تکنیک های کاتتر سازی اجازه می دهد تا پزشکان برخی از بیماری های قلبی مادرزادی را بدون جراحی باز کردن قفسه سینه و قلب ترمیم کنند.

در طی این مراحل، دکتر یک لوله نازک را به یک ورید در پا وارد می کند و آن را به سمت قلب هدایت می کند. هنگامی که کاتتر در موقعیت صحیح قرار دارد، پزشک ابزارهای کوچکی را که از طریق کاتتر رشته شده است، برای اصلاح نقص استفاده می کند.

عمل جراحی قلب باز:

اگر روش کاتتر برای یک بیماری قلبی مادرزادی کافی نباشد، این نوع جراحی ممکن است مورد نیاز باشد.

پیوند قلب:

 در موارد نادر که بیماری قلبی مادرزادی برای حل کردن بسیار پیچیده است، پیوند قلب ممکن است مورد نیاز باشد. در طی این روش، قلب کودک با یک قلب سالم از یک اهدا کننده جایگزین می شود.

پیشگیری از بروز بیماری قلبی مادرزادی

زنان حامله یا برنامه ریزی برای باردار شدن می توانند اقدامات احتیاطی خاصی برای کاهش خطر ابتلا به یک نوزاد با بیماری قلبی مادرزادی داشته باشند:

• اگر شما در حال برنامه ریزی برای بارداری هستید، با پزشک خود در مورد داروهای تجویزی یا بدون نسخه که مصرف می کنید صحبت کنید.
• اگر دچار دیابت هستید قبل از اینکه باردار شوید باید سطح قند خون خود را کنترل کنید. مهم است که با پزشک خود برای مدیریت بیماری در دوران بارداری مشورت کنید.
• اگر شما در برابر سرخجه یا سرخک آلمانی واکسینه نشدید، گزینه های پیشگیری را پیگیری کنید.
• اگر سابقه خانوادگی نقایص مادرزادی قلب دارید، از پزشک خود درباره غربالگری ژنتیکی بپرسید. برخی ژن ها ممکن است به پیشرفت قلب غیر طبیعی کمک کنند.
• اجتناب از نوشیدن الکل و استفاده از داروهای غیر قانونی در دوران بارداری.