آناتومی قلب
دکتر پرآذران2022-12-25T12:47:42+03:30آناتومی قلب
یکی از مهم ترین عضو های بدن قلب می باشد. قلبی که اگر برای چند لحظه از کار بیفتد ، انسان جان خود را از دست میدهد. به قول معروف قلب تنها عضو بدن است که بدون استراحت در حال فعالیت است. البته این جمله تا حدی درست است زیرا قلب یک استراحت کوتاه بین پمپاژ هایش دارد. در ادامه این مقاله از سری مقالات بهترین فوق تخصص قلب و عروق قصد داریم به معرفی و بررسی آناتومی قلب بپردازیم و در مورد این تکه گوشت حیاتی بیشتر بدانیم.
اهمیت قلب
قلب مهم ترین بخش دستگاه گردش مواد بدن محسوب میشود که در کنار رگ ها و خون در حال فعالیت است. در حقیقت قلب یک عضو عضلانی در انسان ها و بیشتر موجودات زنده است که مایعی به نام خون را از طریق لوله هایی به نام رگ به تمام قسمت های برن منتقل میکند.تک تک سلول های بدن ما نیاز به مواد ضروری برای زنده ماندن دارند که از طریق خون به آن ها رسانده می شود. در صورت نبود قلب این خون به سلول ها نرسیده و سلول ها شروع به مردن میکنند. با مرگ سلول های بدن ، انسان نیز جان خود را از دست میدهد. به این دلیل است که قلب عضو حیاتی بدن محسوب میشود.
همچنین قابل توجه است که سلول ها به طور شبانه روزی نیاز به مواد مورد نیاز دارند . در نتیجه قلب بر خلاف مغز نمی تواند شب ها در حال استراحت باشد.
جایگاه قلب در بدن
قلب انسان در مرکز قفسه سینه کمی متمایل به سمت چپ بین دو شش بدن قرار گرفته است. طرز قرار گیری قلب به گونه ای است که راس آن به سمت چپ و پایین قرار میگیرد. در صورت قرار دادن دست بر روی قفسه سینه ، حس تپیدن قلب توسط حس لامسه دست احساس میشود.
ساختار قلب
قلب انسان به دو نیمه راست و چپ تقسیم میشود که هر قسمت شامل دو حفره است. حفره بالایی که کوچک تر هستند دهلیز و حفره های پایینی که بزرگ تر هستند بطن نام دارند. این حفره ها از طریق یک سری دریچه هایی با یکدیگر ارتباط دارند . همچنین رگ های قلبی اطراف قلب را پر کرده و به قلب متصل هستند.سرخرگ ها به بطن ها وصل بوده و سیاهرگ ها به دهلیز ها نیریزند. این رگ ها شامل ۲ سرخرگ و ۴ سیاهرگ هستند. به طور کلی رگهای بدن و قلب به ۳ دسته تقسیم می شوند.
1. سرخ رگ ها:
خون را از قلب خارج میکند.
2. سیاه رگ ها:
خون را وارد قلب میکند.
3. مویرگ ها:
پاره رگ هایی که وظیفه تبادل مواد بین رگ و سلول ها را دارند.
سرخرگ های قلب به حفره های دهلیز و سیاه رگ های قلب به حفره های بطن وصل هستند. همچنین توجه داشته باشید که نام رگ ها ربطی به خون داخل آن ها ندارند. به عنوان مثال سیاه رگ ها میتوانند خونی دارای اکسیژن و مواد مغذی داشته باشند.
نحوه کار قلب
همانطور که گفته شد قلب وظیفه پمپاژ خون دارای اکسیژن و مواد مغذی به سلول ها و دریافت خون دارای مواد دفعی و کربن دی اکسید از سلول ها است. اما چگونه این کار را انجام میدهد؟
در قسمت قبل مطالعه کردید که قلب دارای ۲ حفره دهلیز است که به سیاهرگ ها وصل هستند و ۲ حفره بطن که به سرخرگ ها وصل هستند ، می باشد. ابتدا تعدادی از سیاهرگ ها که به دستگاه تنفسی بدن متصل هستند خون دارای اکسیژن و مواد مغذی را به حفره دهلیز چپ قلب آورده و سپس خون به بطن چپ ریخته میشود. بطن چپ خون را با انقباض خود از طریق سرخرگ آئورت به سلول های عمومی بدن می فرستد.
سلول های عمومی تغذیه شده و کربن دی اکسید خود را از طریق سیاهرگ های دیگر به قلب می رسانند. این سیاهرگ ها خون دارای کربن دی اکسید را به دهلیز راست قلب می رسانند. دهلیز راست بدن برای پاک کردن خون دارای کربن دی اکسید آن را به بطن راست ریخته و بطن راست با انقباض خود از طریق سرخرگ ششی، خون را به سمت شش ها نیفرستد. در شش ها تبادل اکسیژن و کربن دی اکسید صورت گرفته و دوباره خون دارای اکسیژن از طریق سیاهرگ به دهلیز چپ آورده میشود. این چرخه همواره تکرار میشود و از طریق آن سلول های بدن مواد مغذی و اکسیژن دریافت میکنند.
رزرو وقت مراجعه
برای رزرو نوبت آنلاین میتوانید از دکمه زیر اقدام کنید.

ساختار بافتی قلب
قلب اندامی ماهیچه ای همراه با کیسه ای محافظت کننده است. به طور کلی دیواره قلب دارای ۴ لایه زیر است:
- پریکارد
- اپی کارد
- میوکارد
- آندوکارد
کیسه محافظت کننده:
کیسه ی حفاظتی که قلب را پوشانده است از دو لایه زیر که لایه های خروجی قلب محسوب می شوند، تشکیل شده است.
- پریکارد (پیراشامه)
- اپی کارد (برون شامه)
بین این دو لایه مایعی قرار گرفته است که ضمن محافظت از قلب، به حرکت روان قلب کمک میکند. هر دو لایه از بافت پوششی سنگفرشی و بافت پیوندی رشته ای تشکیل شده اند که ممکن است در آنها بافت چربی نیز دیده شود.
میوکارد:
ضخیم ترین لایه دیواره قلب ، میوکارد یا همان ماهیچه قلب است. این لایه از دیواره قلب بیشتر از یاخته های بافت ماهیچه ای قلب تشکیل شده است همچنین مقداری بافت پیوندی رشته ای متراکم به نام اسکلت فیبری در یاخته های این لایه دیده میشود. رشته های عصبی قلب در این لایه پراکنده شده اند.
آندوکارد:
داخلی ترین لایه قلب که از بافت سنگفرشی ساده تشکیل شده ایت، آندوکارد است. قابل توجه است که آندوکارد در تشکیل دریچه های قلب که در ادامه مقاله به آنها می پردازیم شرکت دارند.
دریچه های قلب
در حقیقت دلیل وجود دریچه ها ، یکطرفه کردن جریان خون می باشد. اگر دریچه ها نباشند، خون به هر طرفی که دلش بخواهد جریان پیدا کرده و تمام آناتومی قلب را به هم میزند.در نتیجه دریچه های قلب وظایف مهمی برعهده دارند. دریچه های از چین خوردن بافت پوششی به وجود می آیند که برای استحکام آنها کمی بافت پیوندی به کار برده شده است. در کل قلب ۴ دریچه داخل خود دارد. این دریچه ها شامل دو لختی (میترال) ، سه لختی و دو دریچه سینی هستند.
دریچه دو لختی:
این دریچه بین دو حفره سمت چپ قلب قرار دارد و با نام دریچه قلب دولختی یا میترال شناخته می شود. این دریچه از بازگشت خون به سمت حفره بطن جلوگیری میکند . دلیل نامگذاری این دریچه، آویخته شدن آن از دو قطعه میباشد.
دریچه سه لختی:
بر خلاف دریچه دو لختی این دریچه میان دو حفره راست قلب قرار گرفته است و از بازگشت خون از بطن به دهلیز جلوگیری میکند.بر خلاف دو لختی ، این دریچه از سه قطعه آویخته شده است.
دریچه های سینی:
این دریچه ها بین حفره های بطن و سرخرگ های خروجی از قلب قرار گرفته اند. وظیفه این دریچه ها جلوگیری از بازگشت خون به بطن ها است.
تامین اکسیژن و مواد مغذی قلب
خونی که از درون قلب عبور میکند و به سراسر بدن پمپ می شود، توانایی تغذیه خود قلب را ندارد. به همین دلیل ساز و کار دیگری برای تغذیه سلول های خود قلب طراحی شده است. ماهیچه قلب توسط رگ های ویژه ای به نام رگ های اکلیلی (کرونر) که از سرخرگ بزرگ خروجی از قلب به نام آئورت منشا گرفته است، تغذیه میشود. رگ های اکلیلی ابتدا به عنوان سرخرگ سلول های قلب را تغذیه کرده و سپس به عنوان سیاهرگ مواد دفعی سلول های قلب را جمع آوری میکند.
بسته شدن رگ های اکلیلی توسط لخته خون یا سخت شدن دیواره آنها از مهم ترین دلایل سکته قلبی می باشد زیرا در این صورت مواد مغذی و اکسیژن به قلب نمی رسد و سلول های قلبی شروع به مردن می کنند.
شبکه هادی یا الکتریکی قلب
در واقع قلب برای انجام انقباضات و پمپاژ خود نیاز به تحریکات الکتریکی دارد. ایجاد جریان الکتریکی برای ضربان قلب توسط شبکه هادی قلب انجام میشود. یک درصد از یاخته های ماهیچه قلبی که به صورت شبکه ای از رشته ها و گره ها قرار گرفته اند، شبکه هادی قلب را تشکیل میدهند و برای شروع ضربان قلب و گسترش جریان الکتریکی در قلب اختصاص یافته اتد. شبکه هادی قلب شامل دو گره و دسته ای تارها میباشد.
گره سینوسی دهلیزی:
گره اول یا گره سینوسی دهلیزی در دیواره پشتی دهلیز راست و زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد. این گره بزرگ تر از گره دوم بوده و شروع کننده تکانه های قلبی است. به همین دلیل نام های دیگری همچون گره پیشاهنگ یا گره ضربان ساز دارد.
گره دهلیزی بطنی:
گره دوم یا گره دهلیزی بطنی در دیواره پشتی دهلیز راست و بلافاصله در عقب دریچه سه لختی قرار گرفته است. گره دوم ضربان گرفته شده از گره اول را به سراسر قلب می فرستد.
تارها:
این دسته تار ها هم نیان دو گره وجود دارند و هم به دیگر نقاط قلب پیشی گرفته اند. جریان الکتریکی توسط تارهای شبکه هادی قلب به تمام قلب منتقل میشود و موجب ایجاد ضربان قلب میشود .
چرخه ضربان قلب
قلب تقریبا در هر ثانیه، یک ضربان دارد و ممکن است در یک فرد با عمر متوسط ، نزدیک به سه میلیارد بار منقبض شود. استراحت (دیاستول) و انقباض(سیستول) قلب را که به طور متناوب انجام میشود. چرخه قلب میگویند. چرخه قلب شامل مراحل زیر است :
استراحت عمومی:
تمام قلب در حال استراحت بوده و خون بزرگ سیاهرگ ها وارد دهلیز راست و خون سیاهرگ های ششی به دهلیز چپ وارد نیشود. این بخش از چرخه قلب که تنها ۰/۴ ثانیه طول میکشد تنها استراحت قلب در طول عمر خود است.
انقباض دهلیزی:
در این بخش همانطور که در قسمت نحوه کار قلب گفته شد، دهلیز ها انقباض پیدا کرده و خون را وارد بطن ها میکنند. این بخش تنها ۰/۱ ثانیه طول میکشد.
انقباض بطنی:
خون از طریق انقباض بطن ها وارد سرخرگ ها شده و سپس به سلول های بدن میرسد. زمان این بهش ۰/۳ ثانیه است.
صداهای قلب
صداهای قلب مربوط به بسته شدن دریچه ها است که از نظر پزشکی نوع صدا و نظم آن بسیار معنی دار است. قلب در حالت طبیعی دو نوع صدا دارد. صدای اول قوی، گنگ و طولانی تر است که به بسته شدن دریچه های دولختی و سه لختی مربوط است. صدای دوم قلب کوتاه تر و واضح تر است که به بسته شدن دریچه های سینی مربوط است. متخصصان با گوش دادن دقیق به صداهای قلب از سالم بودن قلب آگاه میشوند. در برخی بیماری ها صداهای غیر عادی از قلب شنیده نیشود. از جمله این بیماری های قلبی می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- اختلال در ساختار دریچه ها
- بزرگ شدن قلب
- نقایص مادرزادی مثل کامل نشدن دیواره میانی حفره های قلب
نوار قلب
نوار قلب یا همان ECG اهمیت ویژه ای در علم پزشکی دارد زیرا می تواند به متخصصان کمک کند تا وضعیت سلامت قلب را بررسی کنند.یاخته های ماهیچه قلب هنگام ضربان قلب از خود فعالیت الکتریکی نشان میدهند. این فعالیت ها توسط دستگاه در سطح پوست دریافت میشود و خود را به صورت منحنی به نام نوار قلب نشان میدهد. نوار قلب شامل ۳ موج P , QRS و T میباشد که هر کدام نشان از یک بخش چرخه قلب دارد. بررسی این امواج به بررسی سلامت قلب توسط متخصصان کمک کرده و امروزه از مهم ترین بخش های پزشکی محسوب میشود.
دیدگاهتان را بنویسید